تاثیر نمایش خشونت تلویزیون بر کودکان

هنگامی که در یک مجموعه تلویزیونی مرد بودن عامل سلطه بر سایر اعضا معرفی می شود یا درخواست های بجای فرزندان نادیده گرفته می شود و همزمان، پاسخ زن یا فرزندان در قالب پرخاشگری به نمایش درمی‌آید، خشونت خانوادگی ترویج شده است. پخش صحنه‌های خشن در فیلم‌های سینمایی رفتار خشن را در افراد برمی انگیزد؛ چرا که خشونت، تمایل به خشونت را کاهش نمی دهد، بلکه خشونت موجد خشونت است و مشاهده خشونت در تلویزیون موجب افزایش پرخاشگری در میان تماشاگران می‌گردد. استفاده از خشونت و اعمال خشونت‌آمیز در برنامه‌های تلویزیونی به سرعت در حال گسترش است؛ چرا که خشونت در برنامه‌ها به تجارتی پر سود برای تولیدکنندگان فیلم‌ها در آمده است.

 

نمایش بی‌حدّ و حصر خشونت در وسایل ارتباط جمعی، به‌ویژه تلویزیون باعث شده ‌است که خشونت از سطح بزرگسالی به دوره نوجوانی انتقال یابد و نوجوانان بدون داشتن مهارت‌های لازم شناختی، ذهنی و اجتماعی نتوانند تفاوتی را بین واقعیت و خیال قائل شوند و مورد تهاجم انواع و اقسام رفتارهای خشونت‌آمیز قرار گیرند.. طبق تحقیقات انجام‌شده می‌توان گفت 5/8 درصد از صحنه‌های فیلم‌ها و مجموعه‌های تلویزیونیِ به ‌نمایش درآمده در تلویزیون ایران، محتوای خشونت‌آمیز دارند. همچنین، کودکان بیش از 4 ساعت در روز از برنامه‌های تلویزیون استفاده می‌کنند، 60 درصد آنان در ساعت 9 تا 10 شب که غالباً زمان پخش فیلم‌ها و مجموعه‌هاست، به تماشای تلویزیون می‌پردازند و 21 درصد به موضوع‌های مهیج و ترسناک و20 درصد به گونه‌های پلیسی و جنایی علاقه دارند برخی از کارتون‌های خشنی که امروزه محبوب کودکان است، عبارت‌اند از: اسکوبی دو، لاک‌پشت‌های نینجا، باب اسفنجی، مرد عنکبوتی، پاندای کونگ فو کار و عصر یخبندان.

 

معمولاً خشونت رسانه‌ای، به‌ویژه به کودکان زیر هشت سال، صدمات روحی و جسمی جبران‌ناپذیری وارد می‌کند؛ زیرا آن‌ها نمی‌توانند به‌آسانی تفاوت بین دنیای حقیقی و خیالی را درک کنند و این باور در آنان تقویت می‌شود که جهان، خشن است و باید از آن ترسید. کودکانی که بیننده برنامه‌های خشن هستند، از دیگران انتظار رفتار خشونت‌آمیز دارند و دنیا را مکانى خطرناک تصور می‌کنند.

 

تاثیر رفتاری

تلویزیون می تواند عامل مؤثری در رشد و تحول سیستمهای ارزشی، و شکل دهنده رفتار باشد؛ ولی متأسفانه بسیاری از برنامه های تلویزیون مروّج خشونت هستند. با تحقیق در مورد تأثیر برنامه های خشونت آمیز تلویزیون بر کودکان و نوجوانان، معلوم شده است که آنها:

• ترس از خشونت ندارند.
• به تدریج می پذیرند که خشونت راهی برای حل مشکل است.
• به تقلید خشونت می پردازند
• ناخودآگاه با شخصیت های خاصی چه قربانیان و چه قربانی کنندگان همانند سازی می کنند. لازم به ذکر است که همانند سازی، ناآگاهانه و بسیار خطرناک است ولی الگو برداری آگاهانه است.

تقریبا تمامی تحقیقات انجام گرفته در خارج و داخل کشور بر تاثیر گذاری برنامه های خشونت آمیز صحه می گذارند؛ بویژه در مورد خشونت های ساختگی بیش از 5000 مطالعه ی میدانی، تاثیر گذاری برنامه ها را قطعا به اثبات رسانده اند و البته در جوامعی که صحنه های خشونت آمیز در جامعه رواج داشته و هر روز از سوی شهروندان مواردی از آنها مشاهده می شود تاثیر چنین برنامه هایی بر مخاطبان رسانه بیشتر است. در واقع برای کسانی که خود، پرخاشگر و دارای رفتارهای خشن و نامتعارف می باشند مشاهده مضمامین خشن در برنامه های تلویزیونی و ... خود تقویت کننده است. به عبارت دیگر این برنامه ها به این دسته از مخاطبان آموزه های بیشتری را ارائه می دهد تا در مواقع لازم از آنها بهره بگیرند و به رفتار های پرخاشگرانه شان شتاب و قوت بخشند. در همین راستا تحقیق "کانکزیک مایکل" نشان می دهد که رسانه و برنامه های ساختگی آن همچون فیلم و سریال زمانی می تواند بیشتر بر مخاطب تاثیر گذار باشد که زمینه اجتماعی مناسبی در جامعه برای پرخاشگری و اعمال خشونت از سوی مخاطب فراهم باشد

استفاده از راه‌های پیشنهادشده ذیل، کودکان خود را از خشونت افراطی موجود در برنامه‌های تلویزیونی محافظت کنید:

• به برنامه هایی که کودکان می بینند توجه کنید و بعضی از آنها را همراه کودک خود ببینید. چنانچه کودک خود را به هنگام تماشای برنامه های خاص تلویزیونی همراهی کنید، می توانید سؤالهای او را بهتر برایش توضیح دهید و جلوی کج فهمی او را بگیرید.
• هنگامی که برنامه‌های خشونت‌آمیز پخش می‌شود، بهتر است یا کانال را عوض کنید یا تلویزیون را خاموش نمایید و توضیح دهید که مشکل آن برنامه چیست. به گونه‌ای با منطقِ درخورِ فهم کودک، آسیب و ضرر موجود در آن برنامه را توضیح دهید که میل کودک یا اصرار او برای تماشای این گونه برنامه‌ها، کاهش یابد.
• زمان تماشای برنامه های تلویزیونی را محدود کنید. توجه داشته باشید که تلویزیون را نباید دراتاق خواب بچه ها قرار دهید. با این عمل خود باعث می شوید که کودک با اثرات منفی برنامه های خشونت آمیز تلویزیونی، به خواب نرود ؛ همچنین نظم ساعت خواب و بیداری او مختل نمی شود.
• کودکان را تشویق نمایید که از میان انواع برنامه‌هاى تلویزیونى، دست به انتخاب بزنند؛ آنها را علاوه بر برنامه‌هاى کودکان، با اخبار، ویژه‌برنامه‌هاى علمى، فیلم‌هاى کلاسیک و برخى مسائل و رویدادهای روز آشنا کنید.
• در حضور بچه‌ها، صحنه‌های خشونت‌آمیز را تأیید نکنید و بگویید بدترین شیوه برای حلّ یک مشکل، روش توأم با خشونت است.